Từ kinh nghiệm này, những năm gần đây, nông dân Hải Hậu tiếp tục chuyển mạnh sang sản xuất hàng hóa theo hướng đa dạng hóa cây trồng, vật nuôi với nhiều mô hình sản xuất đạt hiệu quả kinh tế cao. Trước hết mở rộng diện tích cây vụ đông trên đất trồng hai vụ lúa theo phương châm: "Lấy hiệu quả kinh tế làm chính; tùy theo đặc điểm đất đai, thị trường và tập quán canh tác của từng vùng để lựa chọn cây trồng cho hợp lý". Trên tinh thần đó, sau "dồn điền, đổi thửa", ở Hải Hậu đã quy hoạch và hình thành hai vùng sản xuất vụ đông bao gồm vùng đất thịt nặng (phần lớn là đất hai lúa) chiếm khoảng 85% diện tích ở các xã phía nam huyện, chủ yếu trồng cà chua xuất khẩu, bí xanh, dưa chuột và rau màu cao cấp; phần diện tích còn lại là vùng đất cao, đất thịt nhẹ dùng để trồng khoai tây, cà chua...

Do xác định được cây trồng hợp lý cho các chân đất nên diện tích cây vụ đông ở Hải Hậu tăng nhanh. Ðến nay toàn huyện có gần 2.500 cây vụ đông, gấp hơn hai lần so vụ đông năm 2001. Một số hợp tác xã nông nghiệp như Hải Tây, Hải Phú, Hải Xuân có gần 40% diện tích vụ đông trên đất hai lúa. Ðặc biệt có chín đội sản xuất cây vụ đông được mở rộng tới hơn nửa diện tích đất hai lúa. Những hộ xã viên có diện tích cây vụ đông đều cho thu nhập từ 50 triệu đến 60 triệu đồng/ha/năm. Ðặc biệt trong hai vụ đông gần đây (2002-2003), nông dân Hải Hậu đã trồng hơn 300 ha cà chua xuất khẩu trên đất trồng hai vụ lúa, cho thu nhập khá cao.

Ðiển hình là gia đình ông Nguyễn Văn Khâm ở đội một (Hải Phú), có tám sào lúa được trồng hết cây vụ đông, mỗi vụ cho thu hoạch 12 tấn cà chua, trị giá hơn 19 triệu đồng. Nếu tính cả hai vụ lúa thì tám sào lúa của ông Khâm cho thu hoạch khoảng 35 triệu đồng, đạt giá trị gần 110 triệu đồng/ha/năm. Bà Nguyễn Thị Cừ cũng ở đội một (Hải Phú), còn mượn thêm hai sào để trồng cho đủ một mẫu cây vụ đông có thu nhập cao hơn nhiều.

Ông Phạm Ngọc Thuận, Chủ nhiệm Hợp tác xã nông nghiệp Hải Phú cho biết, thấy rõ lợi ích của cây vụ đông, cho nên trong khi tiến hành "dồn điền, đổi thửa" vừa qua, ở 17 đội đều quy hoạch vùng sản xuất vụ đông. Hộ xã viên nào cũng có diện tích cây vụ đông trên đất hai lúa. Theo đó, thu nhập trong mỗi gia đình cũng tăng.

Cùng với việc mở rộng diện tích cây vụ đông, nông dân Hải Hậu còn chuyển khoảng 500 ha ruộng trồng lúa có năng suất thấp sang nuôi trồng thủy sản và trồng các loại cây thích hợp cho thu nhập cao. Riêng năm 2004 chuyển đổi khoảng 350 ha, trong đó có 183 ha nuôi cá rô phi đơn tính. Ðến nay toàn bộ diện tích nuôi cá rô phi đơn tính phát triển tốt, dự kiến năng suất có thể đạt hơn 10 tấn cá/ha, giá trị lớn gấp ba lần so trồng lúa.

Năm 2005, Hải Hậu sẽ chuyển đổi tiếp 550 ha sang nuôi trồng thủy sản, đồng thời mở rộng các đối tượng con nuôi: tôm càng xanh, cá điêu hồng, tôm sú vùng nước lợ nội đồng... Ðối với vùng đất cao", từ "hai vụ lúa" chuyển sang các mô hình: "lạc xuân + lúa mùa + cây vụ đông", "bí xanh xuân (hoặc cà chua) + lúa mùa + vụ đông" hoặc "lạc xuân + đậu tương hè + cây vụ đông". Trong đó mô hình "bí xanh xuân (hoặc cà chua) + lúa mùa + vụ đông" có hiệu quả hơn cả, giá trị thu nhập cao gấp năm, sáu lần so với trồng lúa.

Nhà ông Bổng ở xã Hải Tây có gần 1.100 m2 chuyển đổi từ cấy lúa sang trồng "bí xanh, cà chua + nuôi cá dưới rãnh luống", cho thu nhập gần 40 triệu đồng/ha/vụ. Hoặc nhà ông Yên ở xã Hải Tân, cấy 648 m2 bí xanh thay lúa xuân, thu hoạch hơn bốn triệu đồng, đạt giá trị thu nhập hơn 60 triệu đồng/ha/vụ, gấp năm lần trồng lúa...

Về xã Hải Xuân, chúng tôi được vui chung với không khí làm ăn của bà con giáo dân vùng chân sóng này. Trong câu chuyện mọi người đều bàn tính đổi ruộng để lập trang trại và trồng cây, con gì có lợi nhất. Anh thương binh Ðinh Văn Hải ở đội 10, sau khi đổi ruộng và nhận đấu thầu được gọn một ha đã xây dựng một trang trại khá quy mô. Bên trong hàng rào bảo vệ, anh Hải cho đào hào, vượt luống để thực hiện quy trình "Trên trồng cà chua, bí xanh, mướp, dưới nuôi cá, tôm". Ðồng thời, dành một diện tích nhất định ở khu trung tâm để cấy lúa bảo đảm lương thực và phục vụ chăn nuôi. Tính ra, hằng năm anh Hải thu lãi khoảng 60 triệu đồng từ trang trại này.

Ông Nguyễn Viết Xuân, Chủ nhiệm HTX cho biết, hiện có hơn 30% số hộ dân trong xã chuyển đất trồng hai vụ lúa sang canh tác "hai vụ màu (đông, xuân)+ một vụ lúa mùa " hoặc "ba vụ màu". Tuy quy mô, mức độ chuyển đổi có khác nhau nhưng giá trị thu nhập của các hộ đều đạt hơn 50 triệu đồng/ha/năm. Ở Hải Xuân còn hơn 65 ha đất trồng màu, chia đều cho các hộ xã viên với mức bình quân một sào/hộ. Hầu hết số diện tích đất màu này được luân canh ba, bốn vụ trong năm và xen canh nhiều loại cây trồng thích hợp như cà chua, dưa chuột, bí xanh, sắn dây, hành... Thông thường, trên vùng đất màu có thu nhập khoảng 80 triệu đồng/ha/năm. Nhờ thu nhập cao từ rau màu, nông dân Hải Xuân lại tập trung đầu tư cho cây lúa cho nên năng suất lúa của Hải Xuân thường dẫn đầu huyện Hải Hậu với mức hơn 140 tạ/ha/năm. Theo đó đời sống vật chất, tinh thần ở vùng quê biển này không ngừng được cải thiện, 100% số hộ dân có nhà ngói, mái bằng và được dùng nước sạch; hơn 50% số hộ có mức khá trở lên; không còn hộ đói...

Qua tìm hiểu thực tế, chúng tôi thấy chủ trương chuyển mạnh sang sản xuất hàng hóa trên lĩnh vực nông nghiệp đã thật sự đi vào cuộc sống của người dân Hải Hậu. Hơn 500 đội sản xuất của 45 HTX nông nghiệp trong huyện đều có vùng chuyển đổi và sản xuất cây vụ đông trên đất hai lúa. Các vùng sản xuất này đều là "Cánh đồng 50 triệu đồng/ha/năm". Bên cạnh đó, cây lúa vẫn được coi trọng để bảo đảm an ninh lương thực và phục vụ chăn nuôi. Vì vậy huyện Hải Hậu vẫn thường xuyên dẫn đầu năng suất lúa của tỉnh Nam Ðịnh và ổn định ở mức gần 130 tạ/ha/năm.

Ðược sự hỗ trợ của Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam, Hải Hậu đã và đang xây dựng thương hiệu "Gạo tám Hải Hậu". Theo kế hoạch vụ mùa năm 2004, địa phương sẽ dành gần 75 ha để cấy lúa tám đặc sản, tập trung ở ba xã "Phong - An - Toàn". Giá của "gạo tám Hải Hậu" tuy cao (khoảng gần 120 nghìn đồng/kg, tại thời điểm này) nhưng đều có địa chỉ tiêu thụ hết. Vấn đề còn lại là người nông dân phải bảo đảm chất lượng đúng như thương hiệu đã đăng ký và có thể mở rộng quy mô sản xuất khi nhu cầu thị trường ngày một tăng.

Có được sự chuyển hướng mạnh trong sản xuất nông nghiệp ở Hải Hậu như đã nêu ở trên, trước hết phải kể đến vai trò chỉ đạo, điều hành thống nhất của các cấp ủy, chính quyền địa phương. Các chi bộ Ðảng ở cơ sở đều có nghị quyết chuyên đề về sản xuất vụ đông và chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi. Những nội dung này là một trong những tiêu chuẩn để bình xét, phân loại chất lượng đảng viên, tổ chức cơ sở đảng ở cơ sở. Về phía huyện, sử dụng hệ thống khuyến nông tập trung đầu tư xây dựng mô hình đưa giống cây, con mới và tiến bộ khoa học tới hộ nông dân. Theo đó, các hộ nông dân nuôi cá rô phi đơn tính, trồng dưa hấu, làm muối sạch... đều được tập huấn kỹ thuật và được trợ giúp 2,7 triệu đồng/ha.

Bên cạnh đó, huyện và xã còn lo việc cung ứng giống và tiêu thụ sản phẩm. Một số doanh nghiệp, cơ sở cung cấp giống đã trở nên quen thuộc, gắn bó với nông dân Hải Hậu như Nhà máy chế biến cà chua xuất khẩu Hải Phòng, Công ty XNK thủy đặc sản Hà Nội, Công ty dịch vụ nuôi trồng thủy sản T.Ư, Công ty muối Nam Ðịnh... Địa phương còn chú trọng khai thác thị trường trong và ngoài tỉnh để tiêu thụ nông sản. Ở huyện Hải Hậu có hơn 50 xe tải thường xuyên chở gạo, rau... đi bán ở các tỉnh phía nam. Lực lượng này tiêu thụ một lượng nông sản lớn, giúp nông dân yên tâm mở rộng sản xuất. Nhờ đó, cả vùng quê biển Hải Hậu đang từng bước chuyển mình trong sự nghiệp đổi mới, theo hướng CNH, HÐH.