Hải Hậu dồn điền đổi thửa

Chỉ sau gần 1 năm triển khai, đến ngày 31-12-2011, cả 35 xã, thị trấn với 531 xóm, đội của huyện Hải Hậu đã hoàn thành nhiệm vụ dồn điền đổi thửa (DĐĐT), về đích trước 2 năm so với kế hoạch của UBND tỉnh. Cách làm, bài học kinh nghiệm trong DĐĐT của Hải Hậu đang được các huyện, thành phố trong tỉnh học tập và vận dụng nhằm thực hiện thắng lợi nhiệm vụ DĐĐT tại địa phương.

I - Kết quả ghi nhận

Xác định nhiệm vụ DĐĐT là khâu then chốt có ý nghĩa tiên quyết thực hiện thắng lợi chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) tại địa phương nên ngay cuối tháng 11-2010, Huyện ủy Hải Hậu đã xây dựng và ban hành đề án DĐĐT của huyện, giai đoạn 2010-2015. Ngay sau đó, UBND huyện đã thành lập Ban chỉ đạo (BCĐ) thực hiện đề án DĐĐT. Tháng 1-2011, UBND huyện đã có kế hoạch DĐĐT và BCĐ thực hiện DĐĐT của huyện phân công nhiệm vụ cho từng thành viên phụ trách hướng dẫn, đôn đốc, kiểm tra 3-4 xã thực hiện DĐĐT. Đồng thời chọn 10 xã điểm trong 8 miền tổ chức thực hiện DĐĐT ngay trong năm 2011. Nhưng khi được BCĐ xây dựng NTM Trung ương chọn là 1 trong 5 huyện điểm của toàn quốc xây dựng NTM thì huyện đã quyết định tất cả 35 xã, thị trấn đồng loạt thực hiện DĐĐT với 4 bước tiến hành và nguyên tắc đề ra là: DĐĐT phải bảo đảm công khai, dân chủ, thực hiện tốt phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” trên cơ sở các quy hoạch đã được duyệt, diện tích các hộ đang sử dụng, đã lập hồ sơ địa chính và được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; không đặt vấn đề xem xét lại những nội dung trước. DĐĐT là sắp xếp lại vị trí sử dụng đất chứ không phải chia lại ruộng đất. Giữ nguyên cơ sở phân định ranh giới và diện tích đất canh tác của từng HTX. Diện tích đất dành cho quy hoạch mở rộng đường giao thông, thủy lợi nội đồng do nhân dân đóng góp. Trong quá trình DĐĐT phải tạo mọi điều kiện thuận lợi cho hộ sử dụng đất thực hiện các quyền: chuyển đổi, chuyển nhượng, tích tụ ruộng đất, nhưng không được tự ý thay đổi mục đích sử dụng đất. Các phương án quy hoạch phải được công khai và trích lục quy hoạch riêng cho từng xóm, đội để dân biết và thực hiện; xác định ruộng tốt, xấu, xa, gần, hướng dẫn cho nông dân tự bàn bạc, quyết định về hệ số chuyển đổi (k). Sau DĐĐT phải xây dựng được các vùng sản xuất tập trung: Vùng sản xuất vụ đông (2 lúa + vụ đông), vùng cấy lúa đặc sản, vùng sản xuất giống lúa, vùng sản xuất lúa chất lượng cao, vùng chuyển đổi và vùng nuôi trồng thủy sản, trang trại chăn nuôi. Dồn quỹ đất công để tạo quỹ đất phục vụ xây dựng các công trình phúc lợi. Điều chỉnh vị trí sử dụng đất của từng hộ trong vùng sản xuất khi thực hiện DĐĐT đảm bảo trong 1 vùng, mỗi hộ chỉ có 1 thửa.

Ngay trong cuối tháng 3, đầu tháng 4-2011, cả 35 xã, thị trấn trên địa bàn huyện đồng loạt triển khai DĐĐT tại địa phương mình. Những phương pháp làm sáng tạo, cách làm hay của từng xã, thị trấn đều được trao đổi, rút kinh nghiệm kịp thời và được tuyên truyền trên phương tiện thông tin để các địa phương khác học tập làm theo. Sau khoảng 9 tháng, toàn bộ 35 xã, thị trấn của huyện đã hoàn thành việc DĐĐT, giao đất ruộng ngoài thực địa cho từng hộ dân nhưng vẫn bảo đảm ổn định sản xuất. Sau khi DĐĐT, diện tích đất canh tác của huyện là gần 11.730ha được giữ nguyên nhưng số thửa giảm từ 222.835 thửa xuống còn 150.936 thửa. Trong đó đất giao ổn định 10.503ha được chia làm 144.955 thửa, giảm 62.695 thửa; 1.226,9ha đất công, tăng 361,37ha, được chia làm 5.981 thửa, giảm 9.204 thửa so với trước khi DĐĐT. Bình quân mỗi hộ sử dụng 1,9 thửa, giảm 0,9 thửa so với trước, hộ sử dụng đất nhiều nhất 3,5ha, tăng 2,5ha; hộ sử dụng thửa đất lớn nhất 1,38ha, tăng 1,02ha; số vùng đất công chỉ còn 321 vùng, giảm 185 vùng; vùng đất công có diện tích lớn nhất là 25ha, tăng 9,4ha; toàn huyện xây dựng được 405 vùng sản xuất, trong đó vùng có diện tích lớn nhất là 108,49ha. Toàn huyện đã dành được 708,98ha đất quy hoạch xây dựng các công trình công cộng, trong đó quỹ đất công là 571,46ha và đất giao ổn định là 137,5ha. Diện tích đất quy hoạch khu dân cư là 149,79ha, gồm 119,79ha là quỹ đất công và trên 30ha là đất giao ổn định. Đặc biệt, sau DĐĐT các địa phương đã huy động nông dân hiến đất, góp đất làm thủy lợi và giao thông nội đồng được 345,15ha. Bình quân mỗi sào ruộng nông dân góp 11,5m2, cao nhất là xã Hải Xuân nông dân góp 25m2/sào ruộng cấy để làm đường giao thông nội đồng. Từ sự đóng góp đất của nông dân, toàn huyện đã xây dựng được 1.165 tuyến đường giao thông nội đồng với chiều dài 772,19km. Trong đó 232 tuyến đường được đắp mới, dài 108,41km với bề mặt rộng 4-6m; mở rộng 745 tuyến đường, dài 483,79km từ mặt rộng 2-4m lên 4-6m để từng bước thực hiện cơ giới hóa sản xuất nông nghiệp theo hướng tăng năng suất, hiệu quả sản xuất và giảm sức lao động thủ công, nhất là công lao động nặng nhọc. Sự huy động sức dân cũng được các xã, thị trấn vận động và nhận được sự đồng thuận cao của nhân dân vì thấy rõ lợi ích mà mọi người được hưởng. Ngoài ra, mỗi xã lại có cách riêng huy động nông dân đóng góp kinh phí để đắp đường ngay trong năm 2011-2012. Ở xã Hải Tây các hộ nông dân góp đất mở rộng, làm mới các tuyến giao thông nội đồng là 9,32ha. Trong đó đắp mới 13 tuyến đường, tổng chiều dài 5,2km, mặt rộng 4m; mở rộng 23 tuyến đường, tổng chiều dài 14,29km, mặt đường mở rộng từ 2m mặt lên 4m. Có diện tích dành cho quy hoạch đường nhưng thiếu vốn đắp nền, xã đã huy động và các hộ nông dân đồng thuận đóng góp mỗi sào 30 nghìn đồng/vụ và thu trong 3 năm. Xã Hải Xuân có sáng kiến đề nghị Cty TNHH một thành viên KTCTTL huyện làm trước kế hoạch nạo vét 5 con mương của năm 2013 cùng với nạo vét 4 con mương theo kế hoạch năm 2012 để thuê máy nạo vét lấy đất đắp đủ nền đường; riêng bờ thửa, các xóm cũng đã bàn bạc thống nhất với các hộ nông dân tự giác đóng góp theo diện tích canh tác mỗi sào 80-90 nghìn đồng, tùy theo từng xóm để mở rộng mặt lên 1,5m, tạo thuận lợi cho việc đi lại, vận chuyển.
 

Đường giao thông nội đồng của xã Hải Lộc sau dồn điền đổi thửa

Mặc dù tổ chức DĐĐT đồng loạt tại tất cả các xã, thị trấn và hoàn thành ngay trong năm 2011 nhưng không ảnh hưởng tới sản xuất. Năng suất lúa vụ mùa của Hải Hậu vẫn ở tốp đầu và diện tích lúa đặc sản, lúa chất lượng cao vẫn mở rộng. Đặc biệt vụ đông năm 2011, toàn huyện trồng 2.340ha cây các loại, đứng thứ 2 toàn tỉnh. Với 900ha cây vụ đông trên đất cấy 2 vụ lúa, Hải Hậu vẫn giữ vững là huyện có tổng diện tích cây vụ đông trên đất 2 lúa lớn nhất tỉnh. Một điều đáng ghi nhận là qua DĐĐT tình hình an ninh nông thôn ở địa phương được giữ vững, tính cộng đồng trong khu dân cư, trong thôn, xã được tăng cường, vùng quy hoạch sản xuất của các xã, thị trấn khá đẹp và chuẩn mực, thuận lợi cho việc cơ giới hóa nông nghiệp, nông thôn, góp phần đắc lực xây dựng thành công huyện NTM vào năm 2015 theo sự chỉ đạo của BCĐ xây dựng NTM Trung ương.

Mặc dù còn tồn tại những khuyết điểm, một vài tiêu chí đề ra chưa đạt được so với chỉ tiêu như: Quỹ đất dành cho quy hoạch dân cư, công trình công cộng và sản xuất CN-TTCN vẫn còn một số thuộc quỹ đất giao ổn định cho nhân dân như ở các xã Hải Phú, Hải Lộc, Hải Thanh, Hải Hòa, Hải Hưng, Hải Ninh, Hải Phong; một số vùng sản xuất, kể cả vùng trồng cây vụ đông trên đất cấy 2 vụ lúa quy mô vẫn còn nhỏ, chưa đáp ứng yêu cầu sản xuất hàng hóa tập trung; một số xã bình quân số thửa canh tác/hộ vẫn còn cao như Hải Tây 3,1 thửa/hộ, Hải Đường 2,3 thửa/hộ, Hải Toàn 2,1 thửa/hộ… song theo đồng chí Trần Công Ích, Chủ tịch UBND xã Hải Tây thì: “Ngoài dồn đổi các xóm, đội về một vùng thì trong dòng họ, trong gia đình ruộng đất được bố trí liền nhau trong một khu, rất thuận tiện cho việc thỏa thuận dồn đổi tiếp theo của các gia đình…”.

DĐĐT là một nhiệm vụ khó khăn bởi nông dân vẫn quen với tập quán canh tác nhỏ lẻ, ngại xáo trộn, chỉ thấy cái lợi nhỏ trước mắt mà chưa “nhìn xa trông rộng”. Mặt khác Đảng, chính quyền ở một số xã cũng chưa nhận thức đầy đủ và chưa kiên quyết, dốc tâm, dồn sức, còn ngại khó, ngại va chạm… nên đến nay mặc dù cả 10 huyện, thành phố đều tổ chức thực hiện DĐĐT theo chỉ đạo của UBND tỉnh nhưng chỉ có duy nhất huyện Hải Hậu hoàn thành nhiệm vụ DĐĐT vượt kế hoạch do UBND tỉnh giao 2 năm. Ở 8 huyện và Thành phố Nam Định mặc dù mới triển khai điểm từ 2-12 xã, nhưng vẫn còn nhiều xã chưa giao hết ruộng ngoài thực địa cho nông dân, thậm chí Thành phố Nam Định và huyện Mỹ Lộc chỉ thực hiện DĐĐT 2-3 xã điểm, nhưng đến nay vẫn chưa giao ruộng ngoài thực địa cho nông dân (?)./.

II - Những bài học kinh nghiệm

Bài học lớn nhất tổ chức thành công nhiệm vụ DĐĐT của Hải Hậu là: Triển khai đồng bộ từ trên xuống dưới, từ trong Đảng đến chính quyền, các đoàn thể chính trị, xã hội và đến tận người dân; phát huy tinh thần dân chủ, đề cao vai trò tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, cấp trên kiểm tra đôn đốc, cùng cấp dưới bàn bạc tháo gỡ khó khăn và tạo sự đồng thuận cao. Nhiệm vụ DĐĐT là công việc khó khăn, nhạy cảm, phức tạp, động chạm đến quyền lợi của tập thể và từng người nông dân, đặc biệt là trình độ dân trí của nông dân chưa cao, thích an phận thủ thường, không muốn xáo trộn… mặt khác, thực hiện DĐĐT phải đảm bảo giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội song vẫn phải ổn định và phát triển sản xuất nên vừa phải thận trọng,  vừa phải kiên quyết, tập trung cao độ để giải quyết dứt điểm. Do xác định DĐĐT trong sản xuất nông nghiệp, là nhằm tạo động lực, là chìa khóa cho xây dựng NTM nên Huyện ủy Hải Hậu đã xây dựng đề án và quyết định ban hành đề án DĐĐT của huyện giai đoạn 2010-2015 ngay từ cuối tháng 11-2010. Đề án đã khẳng định sự cần thiết phải DĐĐT và đề ra nội dung, phương thức tổ chức cũng như cơ chế, chính sách khuyến khích DĐĐT. Trong kế hoạch thực hiện Đề án của UBND huyện đã quy định rõ những nhiệm vụ của cấp huyện, của BCĐ và từng thành viên BCĐ DĐĐT, các phòng, ban có liên quan, các tổ chức chính trị xã hội; các đồng chí huyện ủy viên phụ trách xã, thị trấn; các cơ quan kết nghĩa với xã, thị trấn và cán bộ chuyên môn của các phòng. Với cấp xã, thị trấn phải tiến hành 4 bước triển khai; quy định rõ thời gian, phương pháp thực hiện và cơ chế chính sách cho việc DĐĐT. Trong các tháng 3 và 4-2011, Đảng ủy các xã, thị trấn trên địa bàn huyện đều xây dựng nghị quyết về việc lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện DĐĐT, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm trong năm. Từ nghị quyết của Đảng bộ, UBND các xã, thị trấn xây dựng kế hoạch DĐĐT. Đồng thời nghị quyết của các chi bộ thôn và kế hoạch DĐĐT của thôn, đội cũng được hoạch định. Các cuộc họp của Đảng hay chính quyền hoặc các đoàn thể từ huyện đến cơ sở thôn, đội không chỉ dừng lại ở việc quán triệt nghị quyết, kế hoạch của cấp trên mà tập trung bàn biện pháp chỉ đạo, triển khai; cách tổ chức, các giải pháp thực hiện; xây dựng các phương án sao cho phù hợp với điều kiện riêng ở địa phương… nhằm phát huy tối đa các thuận lợi và giảm thiểu những khó khăn, trở ngại, đồng thời lường trước những tình huống xấu có thể xảy ra để có cách giải quyết kịp thời, thấu đáo. Chính do làm tốt công tác tư tưởng, động viên cán bộ, đảng viên nên đội ngũ cán bộ, đảng viên thực sự đã phát huy được vai trò nòng cốt, gương mẫu, đi đầu và tích cực vận động, tuyên truyền, giáo dục, thuyết phục nhân dân đồng tình, đồng thuận. Đây chính là một trong những nhân tố quyết định góp phần tạo thành công công tác DĐĐT ở huyện Hải Hậu. Đồng chí Trần Đình Sỹ, Bí thư Đảng ủy, Trưởng BCĐ thực hiện DĐĐT xã Hải Trung cho biết: “Trong họp Đảng bộ, chúng tôi quy định tất cả những ý kiến, kiến nghị, thắc mắc của đảng viên đều trực tiếp gặp bí thư Đảng ủy để trao đổi. Có những đảng viên gặp tôi đến 3 lần mới hết băn khoăn, thắc mắc. Nhưng khi đứng trước nhân dân, các đảng viên đều thực sự gương mẫu, trách nhiệm cao và được quần chúng nể trọng. Xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên thông suốt về tư tưởng luôn đầu tàu gương mẫu, đoàn kết tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, vận động thì dù việc khó đến đâu đều có thể giải quyết được…”. Không chỉ có cán bộ, đảng viên ở Hải Trung gương mẫu đi đầu mà tất cả đảng viên của 35 xã, thị trấn trên địa bàn huyện Hải Hậu đều gương mẫu, thống nhất một ý chí cùng Đảng bộ, chi bộ, chính quyền lãnh đạo, tổ chức thành công nhiệm vụ DĐĐT của địa phương. Nhiều xã, thị trấn cán bộ, đảng viên còn xung phong phụ trách tuyên truyền, giáo dục, thuyết phục từng hộ dân để tạo ra sự đồng thuận cao. Đồng chí Nguyễn Văn Tìm, Phó Bí thư huyện ủy, Chủ tịch UBND, Trưởng BCĐ thực hiện đề án DĐĐT huyện Hải Hậu luôn tâm niệm: “Các đồng chí huyện ủy viên phụ trách miền và các thành viên trong BCĐ thực sự lăn lộn với địa phương, luôn bám sát, nắm chắc và cùng với địa phương giải quyết những vướng mắc, báo cáo với huyện ủy, với BCĐ và tham mưu tích cực để đẩy nhanh tiến độ và quyết tâm hoàn thành dứt điểm DĐĐT ngay trong năm 2011…”. Chính do nắm chắc tình hình nên ngay từ đầu tháng 10-2011 khi một số xã, thị trấn tiến độ chậm hơn, mới đang họp nhân dân để thống nhất phương án DĐĐT… UBND huyện, BCĐ DĐĐT huyện đã có văn bản yêu cầu các địa phương tập trung đẩy mạnh thực hiện đề án DĐĐT, phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ DĐĐT ngay trong năm 2011 ở tất cả các xã, thị trấn trong toàn huyện và đã thành hiện thực.

Do xác định lấy cơ sở xóm, đội để DĐĐT, nêu cao vai trò trách nhiệm của cấp ủy, chi bộ xóm nên ngoài việc tập huấn nghiệp vụ cho đội ngũ cấp ủy, xóm trưởng, đội trưởng một cách bài bản, thì việc triển khai các bước rất cụ thể, đơn giản, dễ làm vì đây chính là những người trực tiếp thực hiện việc DĐĐT. Vừa “cầm tay chỉ việc” để chính họ tự tin, vừa động viên sự vận dụng sáng tạo (có kiểm tra, có báo cáo trước) trong điều kiện cụ thể từng địa phương, đặc biệt là biết dựa vào những nông dân tích cực, các trưởng tộc, trưởng họ, các bậc cao niên có uy tín thông hiểu đường lối chính sách, tâm huyết với việc DĐĐT… để họ cùng giải thích, vận động, tuyên truyền, thuyết phục. Đồng thời phát huy cao độ chức năng, nhiệm vụ của các tổ chức chính trị xã hội như Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Hội CCB, phát huy tính xung kích của đoàn viên thanh niên, trách nhiệm của các hội viên, của các đoàn thể để tạo ra sức mạnh tổng hợp, đồng tâm hiệp lực làm “thông” những cá nhân còn chần chừ, do dự và “bẩy” các phần tử chậm tiến thực hiện theo dòng chảy của dư luận xã hội. Đối với chi ủy, cán bộ thôn, đội ngoài sự gương mẫu, đi đầu phải không ngại va chạm, kiên trì, kỳ công, khách quan và trung thực tuyên truyền, thuyết phục cho được đa số các hộ trong xóm biết đặt lợi ích của tập thể lên trên lợi ích cá nhân, biết đặt lợi ích của tập thể lớn lên trên lợi ích của tập thể nhỏ. Bài học này đã được minh chứng ở xóm Đức Thuận, xã Hải Xuân, vì lợi ích của toàn xã, 14 hộ trong xóm đã vui vẻ chấp nhận dành toàn bộ số ruộng đang canh tác hàng chục năm nay để xây dựng công trình phúc lợi công cộng, nhận khu ruộng ở nơi khác, cánh đồng khác. Hoặc xóm Trần Đồng, xã Hải Tân có gần 2ha ruộng được quy hoạch để xây dựng các công trình phúc lợi, các hộ có ruộng trong vùng quy hoạch đã tự giác nhận ruộng ở vị trí khác dành ruộng cũ cho xã…

Bài học dân chủ, công khai thực hiện phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” cũng được cả 35 xã, thị trấn của huyện Hải Hậu thực hiện một cách nghiêm túc, sáng tạo… Tất cả các quy hoạch, phương án DĐĐT, bản đồ giải thửa đều được công khai đến từng xóm, đội để nhân dân biết. Chính sự công khai này, người dân thấy được “chí công vô tư” của cán bộ, đảng viên để mọi người làm theo. Trước khi công khai phải thực hiện dân chủ như tổ chức các cuộc họp nhân dân bàn về thực hiện chủ trương DĐĐT, phát triển kinh tế - xã hội, bàn về những thay đổi cũng như chỉ rõ trách nhiệm của các cấp, của từng hộ dân. Để xây dựng được phương án DĐĐT, Ban thực hiện DĐĐT xóm, tổ dân phố đã tổ chức họp với nhân dân ít nhất là 3 lần, thậm chí 10 lần như xóm Đỗ Bá, Thị trấn Cồn… để nhân dân góp ý, chỉnh sửa đến khi hợp lý, đồng thời cũng để nhân dân thấy rõ sự cầu thị, tất cả vì quyền và lợi ích của nhân dân trong DĐĐT.

Đồng chí Nguyễn Hồng Chuân, Chủ tịch UBND, Phó trưởng BCĐ DĐĐT xã Hải Xuân thì khẳng định: “Muốn DĐĐT được trước hết xã phải có quy hoạch sản xuất nông nghiệp, quy hoạch xây dựng NTM…”. Những quy hoạch này là cơ sở, tiền đề để xã xây dựng đề án và kế hoạch DĐĐT. Bởi vì có quy hoạch, các hộ dân tự xác định được mình canh tác ở vùng nào là thuận lợi, phù hợp với khả năng trình độ thâm canh và vốn liếng của mình. Chính những vùng xa, đất xấu không thích hợp với các hộ ít lao động, ít vốn liếng… nhưng lại là điều kiện thuận lợi đối với các hộ có trình độ, trường vốn tổ chức cải tạo và chuyển đổi sản xuất. Quy hoạch giao thông, thủy lợi nội đồng kéo gần cự ly khi đưa cơ giới hóa vào sản xuất để người dân bớt so đo, suy bì. Đây chính là sự đồng thuận được khai thông đầu tiên đối với nông dân trong DĐĐT.

Một bài học nữa đó là phải thống kê thật chính xác về diện tích, số thửa, loại đất… của từng hộ, của từng xóm; diện tích từng cánh đồng, từng khu vực… trước khi tổ chức xây dựng kế hoạch DĐĐT. Đồng thời có mẫu biểu thống nhất, dễ làm, dễ tổng hợp từ hộ sử dụng đất, hiện trạng sử dụng đến sau khi DĐĐT để làm thủ tục cấp đổi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các hộ.

Bài học kinh nghiệm DĐĐT còn rất phong phú khi trực tiếp đến các xã, thị trấn của Hải Hậu bởi vì mỗi địa phương lại có đặc điểm riêng. Huyện Hải Hậu thực hiện DĐĐT thành công chỉ trong 8-9 tháng thực sự là những kinh nghiệm quý để các huyện, thành phố học tập, vận dụng vào địa phương mình. Riêng với Hải Hậu, DĐĐT thành công mới chỉ là bước đầu và công cuộc dồn đổi sẽ vẫn tiếp tục diễn ra giữa các hộ thuận lợi trong vùng rộng; xã, huyện tạo điều kiện, khuyến khích các hộ dồn đổi cho nhau để xây dựng NTM với tiêu chí 25-30% lao động trong khu vực nông thôn làm nông nghiệp và 70-75% lao động chuyển đổi sang làm ngành nghề, dịch vụ trong những năm tới./.

Nguồn Báo Nam Định