Đền Liệt sỹ Hải Hậu

 Đền được khởi công xây dựng ngày 27/7/1996, khánh thành ngày 27/7/1997. Tháp, nhà bia xây dựng năm 2008. Toạ lạc ở khu trung tâm văn hoá huyện, phía nam cầu Yên Định, quay hướng Đông, trước mặt là dòng sông Múc. Đền liệt sỹ Hải Hậu cùng với Bảo tàng huyện, nhà văn hoá tạo thành một quần thể kiến trúc tương đối hoàn chỉnh.

Đền do kiến trúc sư Nguyễn Ngọc Minh thiết kế theo phong cách kiến trúc truyền thống, kiểu chữ Đinh. Vật liệu xây dựng đã được thay thế nhưng phong cách kiến trúc cổ truyền của các cấu kiện kiến trúc vẫn được bảo lưu, do đó tạo cho ngôi đền một phong cách kiến trúc gần gũi với những ngôi đền, chùa, đình, trước đây. Ngói Nam, mái chảy, mũi đao, mái cong, các hoạ tiết mà những người thợ ven biển sáng tạo như “hổ phù”, “long quấn thuỷ”…tạo ra sự hài hoà u tích thâm nghiêm. Đặc biệt là thế đất của đền phù hợp với thuyết “phong thuỷ”. Đền liệt sỹ Hải Hậu là một công trình văn hoá nhằm tưởng niệm những anh hùng liệt sỹ đã hy sinh trong 3 cuộc kháng chiến lâu dài, anh dũng của dân tộc. Bước vào cửa chính, ý nghĩa, mục đích của việc dựng đền đã được thể hiện bằng đôi câu đối của chính tấm lòng người Hải Hậu:

“Nghĩa khí rạng non sông, vì đất nước 3 thời đánh giặc

Chiến công ngời sử sách, dựng đền đài muôn thủơ lưu danh”

Phần chính cung là bài trí tượng thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh, “Người anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hoá lớn”. Phía trước tượng Bác, chính giữa là bát hương lớn, hai bên có 2 cây đèn và đôi hạc. Tất cả đều được đúc bằng đồng với những hoa văn tinh xảo. Người Hải Hậu coi đây là phần thờ tự thiêng liêng. Bởi chính có Bác Hồ, có Đảng mới có cuộc sống hôm nay. Đối diện với tượng Bác là mặt trống đồng Ngọc Lũ biểu hiện tâm thức của người Việt cổ ở thời đại các vua Hùng. 2 biểu tượng từ thời khởi nguyên dựng nước đến việc dựng nước Việt Nam hiện đại là sự thể hiện tiếp nối truyền thống văn hoá Việt. Đó là truyền thống nhớ về cội nguồn, một đặc trưng tiêu biểu  của văn hoá Việt Nam.

Hai bên tả hữu của toà ngang là 36 tấm bia ghi tên 4.627 liệt sỹ đã hy sinh và những bà mẹ Việt Nam anh hùng trong 3 cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và bảo vệ biên giới. Trước bia là bát hương đồng. Mỗi xã 1 tấm bia, đó là “văn bia” để ghi vào biên niên sử về những người con, người anh, người em, người cháu… đã cống hiến máu đào cho Độc lập - Tự do của dân tộc. Đặc biệt là ghi danh những bà mẹ Việt Nam anh hùng đã sản sinh ra những người con dũng cảm để thờ tự hôm nay và cho muôn đời các thế hệ mai sau.

Ở trong nội thất, các bức hoành phi sơn son thiếp vàng được chạm khắc tinh xảo với các đề tài “Tứ linh”, “Lưỡng long chầu nguyệt” hoặc “Lưỡng long tranh châu”. Trên nền truyền thống ấy, những dòng chữ Việt được chạm khắc chân phương, thể hiện ý nguyện của các thế hệ người Hải Hậu hôm nay, như: “Tổ quốc ghi công”, “Vì nước quên mình”, “Đời đời ghi nhớ”.

Ngoài những yếu tố mỹ thuật thuần Việt, còn có cả các yếu tố mỹ thuật của kiến trúc thiên chúa giáo. Rõ ràng, đền đã tập hợp được các yếu tố kiến trúc của đông đảo nhân dân dù là phật giáo hay là thiên chúa giáo. Bởi lẽ, con em họ dù Lương hay Giáo đều hy sinh cho Tổ quốc.

Năm 2008, hoàn thành xây tháp và nhà bia. Tháp thiết kế hình trụ vuông 4 mặt, 13 tầng (tượng trưng cho Tứ Tính - Cửu Tộc). Trên tầng 13 có đặt bài vị Tứ Tổ.

Nhà bia được thiết kế theo kiểu truyền thống, mái cong, mũi đao, ngói Nam. Bia được làm bằng đá quý nguyên phiến, Trên bia khắc bài văn “Hải Hậu Văn Hiến Anh Hùng” gồm 999 từ nói lên truyền thống lấn biển, khẩn hoang, dựng ấp, khởi nghiệp của Tứ Tổ và các bậc liệt tổ cùng con cháu và truyền thống đấu tranh chống ngoại xâm, xây dựng quê hương giầu mạnh văn minh suốt hơn 5 thế kỷ của người Hải Hậu:

Kinh phí xây dựng Đền và Tháp, chủ yếu do cán bộ và nhân dân đóng góp.

Đền Liệt sỹ Hải Hậu

Đền Liệt sỹ Hải Hậu và Tháp là công trình thể hiện đậm nét truyền thống uống nước nhớ nguồn của nhân dân Hải Hậu. Hàng năm, vào các dịp lễ, Tết, nhất là Quốc khánh 02/9, ngày Thương binh - Liệt sỹ 27/7, đông đảo các tầng lớp nhân dân, cán bộ trong huyện cũng như con em Hải Hậu ở mọi nơi đều về dâng hương tưởng niệm Bác Hồ và các anh hùng liệt sỹ, các Bà mẹ Việt Nam anh hùng.

Đền Liệt sỹ Hải Hậu xứng đáng trở thành ngôi đền của cả huyện. Bất cứ ai, quê Hải Hậu dù ở xã nào, địa phương nào về đây cũng thấy có anh hùng liệt sỹ quê mình.