Cầu Ngói Hải Hậu

Cầu Ngói cách chùa Lương khoảng 100m, nằm ngay trên con đường dẫn vào chùa, gắn với ngôi chùa thành một cụm di tích. Cùng niên đại xây dựng với chùa Lương, cầu Ngói mà nhân dân quen gọi là cầu Ngói chợ Lương (vì cầu ở liền chợ) là một trong số l0 chiếc cầu cổ của đất Quần Anh xưa.

Chín giáp (từ giáp Nhất đến giáp Chín) chỉ dựng cầu bằng đá, kiến trúc cũng đơn giản, mục đích là để đi lại thuận tiện. Còn giáp Mười ở gần chợ, chốn đô hội của Quần Anh lại dựng cầu Ngói, khác biệt cầu của 9 giáp, không chỉ phục vụ cho giao thông mà đây thực sự là công trình nghệ thuật đặc sắc, xứng đáng được xếp vào một trong những chiếc cầu nổi tiếng của trấn Sơn Nam Hạ xưa mà câu ca còn nhắc:
          Cầu Nam, chùa Bắc, đình Đoài.

Theo đôi câu đối ở cầu thì tứ tổ đã quan tâm xây dựng cầu ngay từ những ngày đầu tiến hành công việc khẩn hoang:

Lê Hồng Thuận tứ tính thủy mưu giá ốc biệt thành giang thượng lộ
Hoàng Khải Định thất niên trùng tấp dư lương y cựu kính trung đề.

(Đời Hồng Thuận (1509-1515) bốn họ tính kế dựng nhà trên cầu thành đường trên nước
Đời vua Khải Định năm thứ bảy (1922) tu sửa như cũ, từng bậc xếp nên gương).

Buổi đầu cầu Ngói chỉ là chiếc cầu mái rạ đơn sơ, về sau mới tu sửa cầu nâng quy mô để hợp với cảnh chùa Phúc Lâm. Lần trùng tu lớn vào năm 1922 làm cho cầu không còn giữ được nguyên vẹn phong cách kiến trúc của thế kỷ XVII, song vẫn là một di tích kiến trúc độc đáo trên đất Nam Định.

Cầu vắt ngang sông Hoành chảy dọc xã Quần Anh xưa. Kiểu dáng thuộc loại "Thượng gia hạ kiều" (trên là nhà, dưới là cầu), các cụ già ở địa phương thì gọi là "Thượng gia hạ trì" (trên là nhà, dưới là sông nước). Cầu dựng trên 18 cột đá vuông mỗi cạnh 35 cm xếp thành sáu hàng cột để gánh 6 vì, đỡ toàn bộ 9 gian nhà cầu. Trên cột đá là hệ thống xà ngang, xà dọc bằng gỗ lim to chắc để đỡ các dầm, nâng sàn cầu, nhà cầu. Sàn cầu được thiết kế làm hai phần rõ rệt. Phần sàn của lòng cầu rộng 2m, gồm nhiều thanh gỗ lim ghép lại nằm trên hàng dầm uốn cong, đồng thời có nhiều thanh gỗ ngắn hơn vút tròn cạnh tạo thành nhiều gờ nổi để khách bộ hành lên xuống đỡ bị trượt chân. Hai bên lòng cầu là hai dãy hành lang và cũng uốn cong theo lòng cầu. Phía trong hành lang cũng được ghép ván. Phía ngoài hành lang là hàng lan can với các đố thượng, đố hạ, con song. Hành lang cầu là nơi khách bộ hành có thể dừng chân ngồi nghỉ ngắm cảnh sông nước, làng quê. Đặc biệt việc thiết kế nhà cầu đòi hỏi trình độ nghề nghiệp cao. Để tạo thành 9 gian nhà cầu, tất nhiên phải cần 10 bộ vì với xà cột làm theo lối kiến trúc cổ của dân tộc. Hệ thống xà dầm bố cục chặt chẽ nâng gọn 40 cột cái, cột quân, cấu kiện chủ lực của nhà cầu. Các vì, 36 xà dọc, thượng lương, xà ngang, xà máng trên, máng dưới, hệ thống hoành rui... đều được gia công tỉ mỉ, đạt yêu cầu kỹ thuật, mĩ thuật, khiến bộ khung vừa cong, vừa uốn lượn, khít xà, ăn mộng. Mái ngói được lợp rất khéo không bị xô, không bị dột. Người thợ tài hoa xưa đã đạt yêu cầu này nhờ sáng tạo ra giải pháp kỹ thuật nửa lợp, nửa xây làm cho dáng mái rất đẹp tựa con rồng đang bay.

Cầu Ngói Chùa Lương, xã Hải Anh

Tuy các mảng chạm khắc không nhiều và có phần đơn giản chỉ bằng các hàng soi, đường chỉ ở các vì kèo, các con bẩy, hàng xà, ván bưng tạo hình con bướm, đầu con song tạo dáng lá đề cũng thể hiện tài hoa của nghề mộc cổ truyền đất Quần Anh. Đáng chú ý là hình tượng 4 con nghê chầu, dáng vẻ vừa thân thuộc vừa lộ vẻ uy nghiêm, ý nghĩa của việc đặt 4 con nghê ở đây được câu ca dân gian hé mở: "Bốn con nghê đúc chầu về tổ tông" và cuốn thư trên hàng trụ, dưới là cửa cuốn. Cuốn thư tạo dáng khá đẹp lại đề 4 chữ "Quần Phương xã kiều" (cầu xã Quần Phương).

Cầu Ngói, một công trình kiến trúc cổ độc đáo đã là đề tài ca ngợi của nhiều thi sĩ xưa, nay, như đôi câu đối trên cầu cho thấy:
          Hoàng lộ phong thanh quá thử kỷ đa đề trụ khách
          Giang thành dạ tĩnh du phương ứng hữu thu thư tiên.
         (Trên đường gió mát nhiều khách qua đây lưu lại văn thơ ca ngợi
          Đi trên cầu trong đêm vắng như có nhận được sách tiên).

Và cụ Trần Phúc Khiêm, nho sĩ thế kỷ trước, người xã Quần Anh thì tự hào vịnh về cầu Ngói:
         Ba ngả dòng sông ngói lợp cầu
         Công lao từ trước một mai đâu
         Quần Anh non nước xem như vẽ
        Đề cột nhà thơ cảm hứng sâu.

Chùa Lương - cầu Ngói, niềm tự hào của người dân Hải Hậu, dấu ấn của sức mạnh con người vươn ra biển cả, đắp móng, xây nền hạnh phúc. Công cuộc ấy mở đầu từ 500 năm trước vẫn còn đang tiếp tục đến hôm nay.

Nguồn Báo Nam Định